ΕΣ/ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ/561/2025
Τύπος: Νομολογία Ελεγκ. Συνεδρίου
Η απόφαση 561/2025 του Ελεγκτικού Συνεδρίου σε Μείζονα Ολομέλεια αφορά την εξέταση προδικαστικού ερωτήματος σχετικά με τη συνταγματικότητα των διατάξεων της περίπτωσης 6 της υποπαραγράφου Γ.1 του άρθρου πρώτου του ν. 4093/2012. Οι διατάξεις αυτές επέφεραν μειώσεις στις συντάξεις των συνταξιούχων Γενικών Γραμματέων Υπουργείων και των συνταξιούχων μετακλητών ή επί θητεία νομαρχών α΄ ειδικών θέσεων. Το Δικαστήριο έκρινε ότι, ως προς τις συνταξιοδοτικές τους συνέπειες, οι εν λόγω διατάξεις αντίκεινται στα άρθρα 4 παρ. 5 και 25 παρ. 1 του Συντάγματος, σε συνδυασμό με τα άρθρα 103 παρ. 5 και 101, καθώς η περικοπή θεωρήθηκε δυσανάλογη και βασίστηκε σε αμιγώς αριθμητικό κριτήριο, παραβλέποντας την ιδιαίτερη μισθολογική μεταχείριση της κατηγορίας αυτής. Η Ολομέλεια απέρριψε το αίτημα του Δημοσίου για τον περιορισμό των αποτελεσμάτων της διάγνωσης της αντισυνταγματικότητας.
Ιστορικό Αναθεωρήσεων (Πιλοτική Εφαρμογή)
Σχετικά Έγγραφα
ΕΣ/ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ/244/2017
ΕΙΔΙΚΗ ΕΙΣΦΟΡΑ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ:..Υπό τα δεδομένα αυτά, κατά την κρατήσασα γνώμη, πρέπει, ως χρονικό σημείο επέλευσης των αποτελεσμάτων της διάγνωσης της αντίθεσης των διατάξεων των άρθρων 38 του ν. 3863/2010, 11 του ν. 3865 και συνακόλουθα των διατάξεων των άρθρων 44 παρ. 10 του ν. 3986/2011 και 2 παρ. 13 του ν. 4002/2011, ως προς την επιβολή και την αύξηση της ΕΑΣ σε βάρος των συνταξιούχων του Δημοσίου προς τα άρθρα 4 παρ. 1 και 5 και 22 παρ. 5 και 25 παρ. 1 και 4 του Συντάγματος και τις από αυτά απορρέουσες αρχές να ορισθεί ο χρόνος δημοσίευσης της παρούσας.Κατ’ ακολουθία των ήδη κριθέντων, η ένδικη αγωγή, ύστερα από την επίλυση του ζητήματος για το οποίο εισήχθη στην Ολομέλεια του Δικαστηρίου, πρέπει, αν και παρίσταται νόμω βάσιμη, να παραπεμφθεί προς περαιτέρω εξέταση στο αρμόδιο II Τμήμα του Ελεγκτικού Συνεδρίου.
ΕΣ/ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ/1975/2021
ΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΥΝΤΑΞΕΩΝ ΔΗΜΟΣΙΟΥ:(....)Εξετάζει τα παραπεμφθέντα από το Τμήμα ενώπιον της Ολομέλειας του Δικαστηρίου προδικαστικά ερωτήματα. Επί του πρώτου προδικαστικού ερωτήματος, η Ολομέλεια αποφαίνεται ότι, σύμφωνα με όσα έγινα δεκτά στις σκέψεις 36 έως 48, το θέμα της συμβατότητας των διατάξεων της παραγράφου 10 του άρθρου 1 του ν. 4024/2011 και του άρθρου 1 παρ. 1 εδ. α' του ν. 4051/2012 με το Σύνταγμα και το άρθρο 1 του (πρώτου) Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ έχει ήδη απαντηθεί με τα πρακτικά της 10ης Γενικής Συνεδριάσεως της 3.6.2015 και της 5ης Γενικής Συνεδριάσεως της 29.3.2017 της διοικητικής Ολομέλειας του Ελεγκτικού Συνεδρίου, αντίστοιχα, με τα οποία κρίθηκε ότι οι εν λόγω διατάξεις δεν εγείρουν θέματα συμβατότητας με το Σύνταγμα και το άρθρο 1 του (πρώτου) Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ. Επί του δευτέρου ερωτήματος, η Ολομέλεια αποφαίνεται, ότι ως βάση υπολογισμού των ήδη καταβαλλόμενων συντάξεων κατά την 31.12.2014 νοούνται οι συντάξεις στο ύψος που ανέρχονταν κατά την ως άνω ημερομηνία, ανεξάρτητα από τη συνταγματικότητα των περικοπών που είχαν υποστεί οι συντάξεις, υπό την ισχύ δε του ν. 4387/2016, το ύψος των συντάξεων, με τον συνυπολογισμό των εν λόγω περικοπών, είναι συμβατό με υπερνομοθετικής ισχύος κανόνες, ανταποκρινόμενο και στις απαιτήσεις της εύλογης αναλογίας. Επί του τρίτου προδικαστικού ερωτήματος, η Ολομέλεια αποφαίνεται ότι (α) οι αξιώσεις των συνταξιούχων του Δημοσίου από την περικοπή που υπέστησαν οι πληρωτέες σε αυτούς συντάξεις, κατ’ εφαρμογή της υποπαραγράφου Β.3 της παραγράφου Β του άρθρου πρώτου του ν. 4093/2012, υπόκεινται στη διετή παραγραφή της παραγράφου 5 του άρθρου 140 του ν. 4270/2020, (β) οι αξιώσεις των συνταξιούχων του Δημοσίου από την ίδια αιτία που ανάγονται στο χρονικό διάστημα από 11.6.2015 έως 12.5.2016 αποσβένονται με την αναγνώριση, με το άρθρο 33 του ν. 4734/2020, της υποχρεώσεως επιστροφής σε αυτούς των αντίστοιχων ποσών, ακόμη και αν αξιώσεις αυτές εκκρεμούσαν σε δίκη, κατά τη δημοσίευση του νόμου αυτού, και (γ) ωσαύτως, δυνάμει των διατάξεων του άρθρου 33 του ν. 4734/2020, συναποσβένονται και οι αξιώσεις για τους αναλογούντες επί του επιστρεπτέου ποσού, έως την καταβολή του στους συνταξιούχους του Δημοσίου, τόκους επιδικίας. Αναπέμπει, κατά τα λοιπά, την αγωγή στο Τέταρτο Τμήμα του Ελεγκτικού Συνεδρίου.
ΕΣ/ΜΕΙΖΟΝΑ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ/269/2025
ΧΟΡΗΓΙΑ ΔΗΜΑΡΧΩΝ(...)Επί του πρώτου προδικαστικού ερωτήματος, η Ολομέλεια αποφαίνεται ότι οι εκλεγέντες προ της έναρξης ισχύος του ν. 4093/2012 δήμαρχοι στους οποίους κανονίστηκε χορηγία βάσει των διατάξεων που ίσχυαν πριν από την έναρξη ισχύος του νόμου αυτού, δεν τους καταβαλλόταν όμως αυτή λόγω μη συμπλήρωσης του απαιτούμενου από τις οικείες διατάξεις ορίου ηλικίας, εμπίπτουν αναφορικά με τον υπολογισμό της χορηγίας τους στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 4 παρ. 1 εδ. α΄ του ν. 4387/2016.Επί του δευτέρου προδικαστικού ερωτήματος, η Ολομέλεια αποφαίνεται ότι υφίσταται ρυθμιστικό κενό στο πλαίσιο του ν. 4387/2016, ως προς τον τρόπο ένταξης του ειδικού συνταξιοδοτικού καθεστώτος των εκλεγέντων προ της έναρξης ισχύος του ν. 4093/2012 δημάρχων στους οποίους είχε κανονιστεί χορηγία βάσει των διατάξεων που ίσχυαν πριν από την έναρξη ισχύος του νόμου αυτού, δεν τους καταβαλλόταν όμως αυτή λόγω μη συμπλήρωσης του απαιτούμενου από τις οικείες διατάξεις ορίου ηλικίας, για τη ρύθμιση του οποίου (κενού) εφαρμοστέα αναλόγως είναι η περιπτ. γ΄ της παρ. 1 του άρθρου 6 του νόμου αυτού.Επί του τρίτου προδικαστικού ερωτήματος, η Ολομέλεια αποφαίνεται ότι ενόψει των κριθέντων επί του δευτέρου προδικαστικού ερωτήματος, παρέλκει η εξέταση αυτού.Αναπέμπει, κατά τα λοιπά, την από 5.5.2019 (με αριθμό βιβλίου δικογράφων 2420/6.5.2019) έφεση του …στο Τρίτο Τμήμα του Ελεγκτικού Συνεδρίου.
ΕΣ/ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ/29/2025
Η Απόφαση 29/2025 της Μείζονος Ολομέλειας του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά το προδικαστικό ερώτημα σχετικά με τη συνταγματικότητα των διατάξεων της περίπτωσης 23 της υποπαραγράφου Γ.1 του άρθρου πρώτου του ν. 4093/2012. Οι διατάξεις αυτές μείωσαν τις αποδοχές του ερευνητικού προσωπικού του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (Κ.Ε.Π.Ε.) και τις συντάξεις των συνταξιούχων αυτού. Το Δικαστήριο απεφάνθη ότι οι διατάξεις, ως προς τις συνταξιοδοτικές τους συνέπειες, αντίκεινται στα άρθρα 4 παρ. 5 και 25 παρ. 1, σε συνδυασμό με το άρθρο 16 παρ. 1, του Συντάγματος, καθώς ο νομοθέτης παραγνώρισε την ιδιαίτερη μισθολογική μεταχείριση που επιβάλλεται για την προαγωγή της έρευνας. Επιπλέον, κρίθηκε ότι η αναδρομική ισχύς των διατάξεων από 1.8.2012 παραβιάζει το άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ, λόγω στέρησης περιουσιακού δικαιώματος.
ΝΣΚ/262/2019
Συνταγματικότητα των διατάξεων του άρθρου 7 του ν. 4598/2019.(..)Κατάσταση : Αποδεκτή
Οι διατάξεις του άρθρου 7 του ν. 4598/2019 αντίκεινται στις διατάξεις του άρθρου 103 παρ. 7 και 8 του Συντάγματος. Για το λόγο αυτό, δεν είναι νόμιμη επικείμενη έγκριση της πρόσληψης/μεταφοράς υπαλλήλων του Ταμείου Αλληλοβοήθειας Υπαλλήλων Υπουργείου Πολιτισμού στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, σε εφαρμογή των παραπάνω διατάξεων (πλειοψ.). Παραπέμφθηκε στην Β΄ Τακτική Ολομέλεια, κατόπιν της υπ’ αριθ. 219/2019 γνωμοδότησης του Ε΄ Τμήματος ΝΣΚ.
ΕλΣυν/ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ/244/2017
ΚΑΤΑΒΟΛΗ ΠΟΣΟΥ ΣΕ ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΟ:Ο ενάγων, τέως δικαστικός λειτουργός (Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας) και ήδη από 1.7.2009 πολιτικός συνταξιούχος του Δημοσίου, ζητεί να αναγνωρισθεί ότι το εναγόμενο Ελληνικό Δημόσιο οφείλει να του καταβάλει εντόκως, με το εκάστοτε ισχύον επιτόκιο υπερημερίας, από την επίδοση της αγωγής και μέχρις εξόφλησης, το ποσό των 21.940,32 ευρώ, το οποίο, κατ’ εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 38 του ν. 3863/2010 και 11 του ν. 3865/2010 περί Ειδικής Εισφοράς Αλληλεγγύης, φέρεται ότι παρακρατήθηκε από τη σύνταξή του κατά το χρονικό διάστημα από 10.9.2012 έως 10.9.2014.(...)Υπό τα δεδομένα αυτά, κατά την κρατήσασα γνώμη, πρέπει, ως χρονικό σημείο επέλευσης των αποτελεσμάτων της διάγνωσης της αντίθεσης των διατάξεων των άρθρων 38 του ν. 3863/2010, 11 του ν. 3865 και συνακόλουθα των διατάξεων των άρθρων 44 παρ. 10 του ν. 3986/2011 και 2 παρ. 13 του ν. 4002/2011, ως προς την επιβολή και την αύξηση της ΕΑΣ σε βάρος των συνταξιούχων του Δημοσίου προς τα άρθρα 4 παρ. 1 και 5 και 22 παρ. 5 και 25 παρ. 1 και 4 του Συντάγματος και τις από αυτά απορρέουσες αρχές να ορισθεί ο χρόνος δημοσίευσης της παρούσας.
ΣτΕ/ΤΜ.Γ/972/2022
Η υπόθεση αφορά την προσφυγή ουσίας και αίτηση ακυρώσεως ενός εν αποστρατεία Αντιστρατήγου του Πυροσβεστικού Σώματος. Ο αιτών ζητά την ακύρωση της απόφασης του Δευτεροβάθμιου Ανώτατου Συμβουλίου του Πυροσβεστικού Σώματος, με την οποία κρίθηκε ως «ευδοκίμως τερματίσας τη σταδιοδρομία του» λόγω μη ικανοποιητικής απόδοσης, καθώς και του σχετικού προεδρικού διατάγματος αποστρατείας του. Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι τα κρίσιμα νομικά ζητήματα, ήτοι η συνταγματικότητα των διατάξεων των άρθρων 126 παρ. 8 και 129 παρ. 1 περ. δ του ν. 4662/2020, έχουν ήδη παραπεμφθεί, λόγω σπουδαιότητας, στην Ολομέλεια του Δικαστηρίου (με τις αποφάσεις 728-729/2022). Ως εκ τούτου, το Τμήμα αποφάσισε να αναβάλει την εκδίκαση της υπόθεσης μέχρι την έκδοση απόφασης της Ολομέλειας επί των ανωτέρω ζητημάτων, ορίζοντας νέα δικάσιμο στις 22 Σεπτεμβρίου 2022.
ΕΣ/ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ/562/2025
Η Απόφαση 562/2025 του Ελεγκτικού Συνεδρίου (Σε Μείζονα Ολομέλεια) επιλύει το προδικαστικό ζήτημα της συνταγματικότητας των διατάξεων του ν. 4093/2012 που μείωσαν τις συντάξεις των πρώην καθηγητών της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ). Η Ολομέλεια έκρινε ότι οι εν λόγω διατάξεις, ως προς τις συνταξιοδοτικές τους συνέπειες, δεν αντίκεινται στα άρθρα 4 παρ. 5, 21 παρ. 3 και 25 παρ. 1δ και 4 του Συντάγματος, καθώς η μείωση κρίθηκε περιορισμένη (232,81 ευρώ ακαθάριστα μηνιαίως) και δικαιολογημένη από λόγους οξείας δημοσιονομικής κρίσης, χωρίς να αποτελεί συνταγματικώς σημαντική επέμβαση. Ωστόσο, η Ολομέλεια έκρινε ότι οι διατάξεις αντίκεινται στο άρθρο 1 του Πρώτου Προσθέτου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ, καθ' ό μέρος η έναρξη ισχύος τους ανατρέχει στην 1η.8.2012, σε χρόνο δηλαδή προγενέστερο της δημοσίευσης του νόμου (12.11.2012), διότι η αναδρομικότητα δεν τεκμηριώθηκε ως αναγκαία για την επίτευξη του σκοπού δημοσίου συμφέροντος.
ΣτΕ/ΤΜ.Ε/293/2024
Νέος Οικοδομικός Κανονισμός - Οικοδομικές άδειες - Όροι δόμησης - Αρμοδιότητες ΟΤΑ: με την υπό κρίση αίτηση ζητείται η ακύρωση της ... οικοδομικής άδειας (κατηγορίας 3 χωρίς προέγκριση) της Υπηρεσίας Δόμησης του Δήμου ..., με την οποία επετράπη η ανέγερση νέας εξαώροφης [οκταώροφης, βλ. σκ. 23] οικοδομής επί … με δύο υπόγεια, φυτεμένο δώμα με χώρο κύριας χρήσης, πέργκολες στον τέταρτο όροφο και στο δώμα και κοπή 8 δέντρων σε ακίνητο επί της οδού ... αρ. ... (Ο.Τ. ...) του εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου του Δήμου... (...)Επειδή, λόγω της κρίσης περί αντισυνταγματικότητας των άρθρων 10 παρ. 1 περ. α΄, 15 παρ. 8 περ. γ΄ και δ΄, 19 παρ. 2 περ. α΄ και 25 παρ. 1 του Ν.Ο.Κ., ν. 4067/2012, όπως ισχύει και της σπουδαιότητας των τιθέμενων ζητημάτων, το Τμήμα κρίνει ότι η υπόθεση πρέπει να παραπεμφθεί στην Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας σύμφωνα με το άρθρο 14 παρ. 2 περ. α΄ του π.δ. 18/1989, η οποία θα κρίνει αν συντρέχει περίπτωση παραπομπής προδικαστικού ερωτήματος στο Δικαστήριο της ΕΕ ως προς το ζήτημα της ΣΠΕ. Δια ταύτα Απορρίπτει την αίτηση ακυρώσεως κατά το μέρος που ασκείται από την Επιτροπή Ποιότητας Ζωής του Δήμου ... Παραπέμπει κατά τα λοιπά την υπόθεση στην Ολομέλεια του Δικαστηρίου, σύμφωνα με το αιτιολογικό
ΕΣ/ΜΕΙΖΟΝΑ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ/1338/2024
Για να αποφανθεί, σύμφωνα με το άρθρο 162 παρ. 1 του ν. 4700/2020, επί του προδικαστικού ερωτήματος που υπέβαλε στην Ολομέλεια το II Τμήμα του Δικαστηρίου, με την 561/2021 απόφασή του (σε υπόθεση υπαγόμενη από 16.9.2020 στην αρμοδιότητα του Τρίτου Τμήματος), ήτοι αν οι διατάξεις της περίπτωσης 19 της υποπαραγράφου Γ.1 της παραγράφου Γ του άρθρου πρώτου του ν. 4093/2012, με τις οποίες μειώθηκαν οι αποδοχές των μελών Διδακτικού Ερευνητικού Προσωπικού (Δ.Ε.Π.) των Ανώτατων Στρατιωτικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (Α.Σ.Ε.Ι.), αντίκεινται, καθ’ ο μέρος επάγονται, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 9 του Συνταξιοδοτικού Κώδικα, ανάλογη μειωτική αναπροσαρμογή των συντάξεων των εκ του προσωπικού αυτού συνταξιούχων του Δημοσίου, στα άρθρα 4 παρ. 5 και 25 παρ. 1 δ και 4 του Συντάγματος, καθώς και στο άρθρο 1 του Πρώτου Προσθέτου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών..Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω παραδοχών, οι διατάξεις της περίπτωσης 19 της υποπαραγράφου Γ.1 της παραγράφου Γ του άρθρου πρώτου του ν. 4093/2012, σύμφωνα με τις οποίες η μειωτική αναπροσαρμογή των συντάξεων των συνταξιούχων μελών Δ.Ε.Π. των Α.Σ.Ε.Ι. ανέτρεχε στην 1η.8.2012, σε χρόνο, δηλαδή, πριν από τη δημοσίευση του ν. 4093/2012 στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (12.11.2012), πέραν της αντίθεσής τους στα άρθρα 4 παρ. 5 και 25 παρ. 1, σε συνδυασμό με το άρθρο 16, του Συντάγματος, για την οποία έγινε προηγουμένως λόγος, ειδικώς ως προς την αναδρομική τους ισχύ, πάσχουν, επιπροσθέτως, και εκ του ότι αντίκεινται στο άρθρο 1 του Πρώτου Προσθέτου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ. Και τούτο, διότι, ενώ πρόκειται για στέρηση γεγενημένου περιουσιακής φύσης δικαιώματος, ήτοι συνταξιοδοτικής παροχής συγκεκριμένου ποσού, που έχει νομίμως καταβληθεί, δεν προκύπτει ότι το αναδρομικό της μείωσης υπαγορεύθηκε από επιτακτικούς λόγους δημόσιας ωφέλειας, ούτε τεκμηριώνεται η αναγκαιότητα και προσφορότητα της αναδρομικότητας για την επίτευξη του συνολικώς επιδιωκόμενου με τον ν. 4093/2012 σκοπού δημοσίου συμφέροντος (ΕλΣυν Ολ. 4327/2014, 7412/2015, 1506/2016, 1854/2019, 738/2020, 2070/2020). Και καθ’ ο μέρος, επομένως, η ισχύς τους ανέτρεχε σε χρόνο προγενέστερο της δημοσίευσης του ν. 4093/2012 στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, οι διατάξεις της περίπτωσης 19 της υποπαραγράφου Γ.1 της παραγράφου Γ του άρθρου πρώτου του νόμου αυτού, που είχαν ως συνέπεια, στην προκειμένη περίπτωση, εκτός από τη νυν προσβαλλόμενη πράξη, σε βάρος του εκκαλούντος - ενάγοντος να εκδοθεί και η από 4.2.2013 απόφαση των Προϊσταμένων των Διευθύνσεων Κανονισμού και Εντολής Πληρωμής Πολιτικών Συντάξεων και Συντάξεων Υπαλλήλων Ν.Π.Δ.Δ. και Ειδικών Κατηγοριών του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, με την οποία ο εκκαλών υποχρεώθηκε στην επιστροφή, σε έξι μηνιαίες δόσεις, του ποσού των 1.438,51 ευρώ, σε έξι (6) μηνιαίες δόσεις των 239,75 ευρώ, από τις ήδη καταβληθείσες σε αυτόν συντάξεις, που εκ των υστέρων κατέστη αχρεώστητο, παρίστανται ανίσχυρες.