Προμήθεια και εγκατάσταση ψηφιακών υδρομετρητών και ολοκληρωμένου συστήματος τηλεμετρίας» του Δήμου Δελφών.(...)Αποφαίνεται ότι το σχέδιο τροποποίησης της από 26.7.2022 (με …2022-07- 26) σύμβαση, μεταξύ της Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης και Αποχέτευσης του Δήμου Δελφών και της εταιρείας «...», με αντικείμενο την «Προμήθεια και εγκατάσταση ψηφιακών υδρομετρητών και ολοκληρωμένου συστήματος τηλεμετρίας» του Δήμου Δελφών, απαραδέκτως υποβλήθηκε για προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας ενώπιον του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Η Πράξη 23/2025 του ΣΤ΄ Κλιμακίου αφορά τον προσυμβατικό έλεγχο της νομιμότητας σχεδίου τροποποίησης της σύμβασης προμήθειας και εγκατάστασης ευφυούς συστήματος τηλεμετρίας της ΔΕΥΑ Αλεξάνδρειας. Η τροποποίηση χαρακτηρίστηκε ως ουσιώδης όσον αφορά την προσθήκη του Κυρίου του Έργου (ΔΕΥΑΑΛ) ως συμβαλλόμενου μέρους, τον ορισμό του ως λήπτη των παραστατικών του Αναδόχου, και την ευθύνη του για την ίδια συμμετοχή και τον ΦΠΑ. Ωστόσο, το Κλιμάκιο έκρινε ότι οι τροποποιήσεις αυτές δεν είναι ουσιώδεις κατά την έννοια του άρθρου 337 παρ. 4 του ν. 4412/2016, καθώς απλώς υιοθετούν και αποσαφηνίζουν όρους που είχαν ήδη προβλεφθεί στην από 16.12.2020 προγραμματική σύμβαση. Επομένως, το Κλιμάκιο έκρινε ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου τροποποίησης, με τον όρο να προβλεφθεί ρητά στο προοίμιο ότι ο Κύριος του Έργου και ο Ανάδοχος είναι άμεσα συμβεβλημένοι (ειδική σχέση).

Η Πράξη 125/2025 του ΣΤ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον έλεγχο νομιμότητας του σχεδίου τροποποίησης της σύμβασης 7009/27.12.2023 μεταξύ της Δ.Ε.Υ.Α.Χ. και αναδόχου για την προμήθεια «Ολιστικό σύστημα παρακολούθησης και διαχείρισης δικτύων ύδρευσης Δήμου Χερσονήσου». Η προτεινόμενη τροποποίηση αφορά την εν μέρει αντικατάσταση και αναδιάταξη του εξοπλισμού. Η αντικατάσταση προτείνεται λόγω διακοπής παραγωγής των αρχικών εκδόσεων, με νεότερα, τεχνικά ανώτερα και ισοδύναμα είδη, χωρίς πρόσθετη οικονομική επιβάρυνση. Η αναδιάταξη κρίθηκε αναγκαία λόγω διαφοροποιήσεων στα χαρακτηριστικά του δικτύου. Το Κλιμάκιο έκρινε ότι οι αλλαγές δεν συνιστούν ουσιώδη τροποποίηση της αρχικής σύμβασης κατά το άρθρο 337 του ν. 4412/2016, καθώς τα νέα είδη υπερκαλύπτουν τις προδιαγραφές και η οικονομική ισορροπία δεν μεταβάλλεται. Κατά συνέπεια, δεν κωλύεται η υπογραφή της τροποποιητικής σύμβασης.

Η Πράξη 146/2024 του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον έλεγχο νομιμότητας του σχεδίου τροποποίησης της σύμβασης ΦΠΥ87/21 μεταξύ του e-ΕΦΚΑ και της ένωσης εταιρειών «…- … S.Α. – … Α.Ε.», για την παροχή υπηρεσιών ανάπτυξης λογισμικού. Η τροποποίηση πρότεινε αύξηση του αντικειμένου κατά 1.000 ανθρωπομήνες επικαλούμενη απρόβλεπτες περιστάσεις, όπως η σύμβαση με το ΤΕΚΑ και η εφαρμογή δημόσιων πολιτικών για την επίσπευση των συντάξεων. Το Κλιμάκιο έκρινε ότι δεν συντρέχουν οι όροι του άρθρου 132 παρ. 1(γ) του ν. 4412/2016, επειδή οι επικαλούμενες αλλαγές (προερχόμενες από νομοθετικές και κανονιστικές πράξεις) είχαν συμπεριληφθεί εξαρχής στο ευρύ αντικείμενο της αρχικής σύμβασης. Ως εκ τούτου, κώλυσε την υπογραφή του σχεδίου τροποποίησης.
ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/1023/2024

Η Πράξη 193/2025 του ΣΤ' Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον έλεγχο νομιμότητας του σχεδίου τροποποίησης της σύμβασης 24100/28.12.2023 μεταξύ του Δήμου Μαρκοπούλου Μεσογαίας και του οικονομικού φορέα «... Ε.Π.Ε.», για την προμήθεια του «ΟΛΙΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΔΙΚΤΥΩΝ ΥΔΡΕΥΣΗΣ». Η τροποποίηση περιλαμβάνει την αντικατάσταση επιμέρους στοιχείων του υπό προμήθεια εξοπλισμού, όπως φρεάτια (από FO-350 σε FO-100), λογισμικά (από SUM σε Metering και από WMMA σε LBep) λόγω διακοπής παραγωγής, καθώς και την αντικατάσταση υδρομετρητών/πομποδεκτών με νεότερες και πιο αξιόπιστες τεχνολογίες. Το Κλιμάκιο έκρινε ότι η τροποποίηση αυτή είναι νόμιμη και μη ουσιώδης, σύμφωνα με το άρθρο 337 του ν. 4412/2016, διότι τα νέα είδη υπερκαλύπτουν τις τεχνικές προδιαγραφές, δεν συνεπάγεται επαύξηση της δαπάνης της αρχικής σύμβασης και δεν διευρύνεται το αντικείμενο. Συνεπώς, δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου, με την επισήμανση να προστεθεί η 176/2025 απόφαση της Δημοτικής Επιτροπής στο Προοίμιό του.

ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ - Προμήθεια και εγκατάσταση ψηφιακών υδρομετρητών και ολοκληρωμένου συστήματος τηλεμετρίας (...) η έννοια της «ουσιώδους» τροποποίησης της περ. α΄ της παρ. 5 του άρθρου 324 του ν. 4700/2020, που οριοθετεί τις τροποποιητικές συμβάσεις που υπάγονται στον προσυμβατικό έλεγχο, έχει οιονεί δικονομικό χαρακτήρα και ερμηνεύεται μεν αυτόνομα, πλην όμως υπό το φως των κατευθύνσεων της παρ. 6 του άρθρου 337 του ν. 4412/2016, κατά τρόπο ώστε στον προσυμβατικό έλεγχο να υπάγονται οι τροποποιήσεις συμβάσεων που είχαν αρχικά υπαχθεί στον προσυμβατικό έλεγχο και α) έχουν οικονομικό αντικείμενο, με την εξαίρεση των ήσσονος σημασίας τροποποιήσεων (de minimis) της παρ. 2 του άρθρου 132 του ν. 4412/2016 ή β) συνεπάγονται τροποποίηση ουσιωδών όρων (essentialia negotii) της αρχικής σύμβασης, όπως, ενδεικτικά, του αντικειμένου της σύμβασης, του προσώπου ενός των αντισυμβαλλομένων, του συμβατικού τιμήματος, του τρόπου υπολογισμού και του χρόνου καταβολής αυτού, καθώς και των προβλεπόμενων στη σύμβαση εγγυήσεων καλής εκτέλεσης.(...)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το Κλιμάκιο διαπιστώνει ότι η ανωτέρω αρμοδίως εγκριθείσα τροποποίηση της 2337/26.7.2022 αρχικής σύμβασης αφορά σε μεταβολή (μείωση) του φυσικού της αντικειμένου, που προέκυψε κατά την εκτέλεσή της, καθώς και σε συνακόλουθη μεταβολή (μείωση) του οικονομικού αντικειμένου αυτής κατά το ποσό των 41.225,00 ευρώ πλέον ΦΠΑ. Με τα δεδομένα αυτά και εν όψει του ότι η κατά το ποσό των 41.225,00 ευρώ πλέον Φ.Π.Α. μεταβολή του οικονομικού αντικειμένου της ως άνω αρχικής σύμβασης είναι κατώτερη του 10% του αρχικού τιμήματος αυτής που ανερχόταν στο ποσό των 3.074.725,45 ευρώ πλέον ΦΠΑ και υπολείπεται και του κατώτατου ορίου, ύψους 209.000,00 ευρώ, που θέτει το άρθρο 5 του ν. 4412/2016 για τις δημόσιες συμβάσεις προμηθειών που ανατίθενται από μη κεντρικές κυβερνητικές αρχές, ενώ, περαιτέρω και η προπαρατεθείσα τροποποίηση του φυσικού αντικειμένου της σύμβασης δεν μεταβάλλει τη συνολική φύση της, το Κλιμάκιο κρίνει ότι το υποβληθέν για έλεγχο σχέδιο τροποποίησης της 2337/26.7.2022 αρχικής και ελεγχθείσας από αυτό σύμβασης δεν μεταβάλλει ουσιώδεις όρους της, ήτοι δεν εισάγει σ’ αυτήν ουσιώδεις τροποποιήσεις, ως εκ τούτου, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις σκέψεις 3 και 4, δεν υπάγεται σε προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας από το Ελεγκτικό Συνέδριο και απαραδέκτως υποβλήθηκε για έλεγχο στο παρόν Κλιμάκιο.

ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ "Προμήθεια και εγκατάσταση ψηφιακών υδρομετρητών και ολοκληρωμένου συστήματος τηλεμετρίας" (...)Από τον συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων και ιδίως αυτών της παρ. 6, συνάγεται ότι η έννοια της «ουσιώδους» τροποποίησης της περ. α΄ της παρ. 5 του άρθρου 324 του ν. 4700/2020, που οριοθετεί τις τροποποιητικές συμβάσεις που υπάγονται στον προσυμβατικό έλεγχο, έχει οιονεί δικονομικό χαρακτήρα και ερμηνεύεται μεν αυτόνομα, πλην όμως υπό το φως των κατευθύνσεων της παρ. 6 του άρθρου 337 του ν. 4412/2016, κατά τρόπο ώστε στον προσυμβατικό έλεγχο να υπάγονται οι τροποποιήσεις συμβάσεων που είχαν αρχικά υπαχθεί στον προσυμβατικό έλεγχο και α) έχουν οικονομικό αντικείμενο, με την εξαίρεση των ήσσονος σημασίας τροποποιήσεων (de minimis) της παρ. 2 του άρθρου 132 του ν. 4412/2016 ή β) συνεπάγονται τροποποίηση ουσιωδών όρων (essentialia negotii) της αρχικής σύμβασης, όπως, ενδεικτικά, του αντικειμένου της σύμβασης, του προσώπου ενός των αντισυμβαλλομένων, του συμβατικού τιμήματος, του τρόπου υπολογισμού και του χρόνου καταβολής αυτού, καθώς και των προβλεπόμενων στη σύμβαση εγγυήσεων καλής εκτέλεσης. Εν όψει των ανωτέρω, όμως και προκειμένου να εξεταστούν οι προεκτεθείσες προϋποθέσεις περί του ουσιώδους χαρακτήρα της τροποποίησης αρχικής σύμβασης, θα πρέπει προηγουμένως η τελευταία να βρίσκεται σε ισχύ, δεδομένου ότι όλες οι ανωτέρω προϋποθέσεις αφορούν τροποποίηση συμβάσεων «κατά τη διάρκειά τους», όπως, άλλωστε, συνάγεται, τόσο από το νοηματικό περιεχόμενο των ως άνω διατάξεων, όσο και από την ευθεία αναφορά σ’ αυτή (διάρκεια) ήδη από τον τίτλο του άρθρου 336, αλλά και από την ίδια αναφορά στην παράγραφο 4 αυτού. Κατά συνέπεια, δεν νοείται τροποποίηση ήδη λήξασας σύμβασης (...)Ως εκ τούτου, το αίτημα του αναδόχου που υποβλήθηκε στις 26.10.2023 και πολλώ δε μάλλον η απόφαση του αναθέτοντος φορέα για την τροποποίηση της ως άνω σύμβασης που ελήφθη την 1η.11.2023 έλαβαν χώρα σε χρόνο που η αρχική σύμβαση είχε ήδη λήξει. Εξ άλλου, η ολοκλήρωση ή μη του φυσικού και οικονομικού αντικειμένου της σύμβασης δεν αποτελεί ζήτημα επιτρεπτής ή μη τροποποίησης της σύμβασης, αλλά ζήτημα αναγόμενο στις διατάξεις περί την εκτέλεση αυτής (άρθρα 200επ. του ν. 4412/2016 και ιδίως άρθρα 202 και 206 του ως άνω νόμου), το οποίο εκφεύγει του αντικειμένου του προσυμβατικού ελέγχου από το Ελεγκτικό Συνέδριο και αποτελεί αρμοδιότητα των οργάνων του αναθέτοντος φορέα αναφορικά με την κρίση π.χ. περί υπαιτιότητας ή μη του αναδόχου για τυχόν υπολειπόμενες και μη παραδοθείσες ποσότητες, του ασήμαντου ή μη χαρακτήρα αυτών σε σχέση με το συνολικό αντικείμενο, της ποιοτική ή μη εκπλήρωση της υποχρέωσης του αναδόχου κ.λπ.. Για τους λόγους αυτούς Αποφαίνεται ότι είναι μη νόμιμη η τροποποίηση της σύμβασης

ΈΡΓΟ-Συμπληρωματική σύμβαση:Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν ανωτέρω προκύπτουν τα εξής: Με την αρχική σύμβαση, όπως τούτο αναφέρεται και στην Τεχνική Περιγραφή του έργου, επιχειρείται η αποκατάσταση (ανάταξη) των συστημάτων σηματοδότησης – τηλεδιοίκησης στα τμήματα της γραμμής, που ρητά αναφέρονται σε αυτήν, τα οποία έχει προμηθευτεί ο ΟΣΕ και η …. από ετών, ώστε να επανέλθουν στην καλή λειτουργική τους κατάσταση, αλλά και η προσθήκη νέων δυνατοτήτων και λειτουργιών. Η σύμβαση αυτή, όπως τούτο αναφέρεται και στην ως άνω αιτιολογική έκθεση, παρουσιάζει ιδιαιτερότητα που οφείλεται στην ανομοιογένεια του εξοπλισμού που επρόκειτο να αναταχθεί/αναβαθμιστεί, καθόσον αυτός «έχει εγκατασταθεί από πολλαπλές συμβάσεις, έχει εγκατασταθεί σε διαφορετικές χρονικές περιόδους (πριν από 15 έως και πριν από 30 χρόνια) και υλοποιείται με διαφορετικές τεχνολογικές λύσεις». Εξάλλου, κατά την εκτέλεση της σύμβασης η ανάδοχος Κοινοπραξία διαπίστωσε ότι δεν ήταν δυνατόν να εκπληρώσει κάποιες από τις συμβατικές της υποχρεώσεις, για τους λόγους που αναφέρθηκαν παραπάνω και αφορούν στην αδυναμία της να προμηθευτεί εξοπλισμό, λογισμικό κ.λπ για την αναβάθμιση των υπαρχόντων συστημάτων. Συνεπώς, από τα ως άνω έγγραφα προκύπτει ότι οι συμπληρωματικές εργασίες της ελεγχόμενης 1ης ΣΣΕ δεν περιλαμβάνονται στην αρχική σύμβαση,  παρουσιάζουν αναγκαία συνάφεια με το έργο και είναι αναγκαίες για την εκτέλεσή του. Πλην, δεν προκύπτει ότι αυτές κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων, δηλαδή λόγω αιφνίδιων πραγματικών περιστατικών, τα οποία δεν ανάγονται στον χρόνο κατάρτισης της αρχικής σύμβασης και παρότι η μελέτη (οριστική ή προμελέτη), με βάση την οποία προσδιορίσθηκε το τεχνικό αντικείμενο του έργου, υπήρξε πλήρης και ακριβής, αντικειμενικά δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν, σύμφωνα με τους κανόνες της ανθρώπινης εμπειρίας και λογικής και να ενταχθούν στο αρχικό έργο και τη συναφθείσα σύμβαση. Αντίθετα, από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτει ότι η μελέτη με βάση την οποία προσδιορίστηκε το τεχνικό αντικείμενο του έργου και οι λύσεις που επιλέχθησαν ήταν πλημμελείς και δεν έλαβαν υπόψη τους τις ιδιαιτερότητες της σύμβασης που αφορούν στην παλαιότητα του εξοπλισμού σηματοδότησης – τηλεδιοίκησης και στην εγκατάστασή του με πολλαπλές συμβάσεις. Συγκεκριμένα, ενώ για τη σύνταξη των τευχών δημοπράτησης συστήθηκε ειδική ομάδα εργασίας της…., επικουρούμενη από προσωπικό του ΟΣΕ, «με γνώμονα την ασφάλεια του δικτύου, την αύξηση της χωρητικότητας και τη μείωση του λειτουργικού κόστους» και η οποία ήταν αρμόδια να ελέγξει και τη διαθεσιμότητα των ανταλλακτικών για την κάλυψη της συντήρησης, όπως τούτο ρητά αναφέρεται στην ως άνω αιτιολογική έκθεση, από κανένα στοιχείο του φακέλου δεν προκύπτει ότι η ομάδα αυτή προέβη σε οποιαδήποτε επικοινωνία με τις εταιρίες – προμηθευτές της ......, όπως έπραξε η ανάδοχος, ώστε να διαπιστώσει ποιες από αυτές ήταν σε θέση να παρέχουν τον απαραίτητο εξοπλισμό για την αναβάθμιση των συστημάτων, ώστε να καλύπτουν και τις νέες λειτουργίες. Εν προκειμένω, επιλέχθηκε να γίνει αποκατάσταση και όχι αντικατάσταση του συστήματος σηματοδότησης – τηλεδιοίκησης μέσω εργασιών που αφορούν σε μελέτη, προμήθεια, προσκόμιση, σύνδεση και θέση σε λειτουργία, όπου δεν υπάρχουν modems για μετάδοση μέσω οπτικών ινών σε αντικατάσταση των modems με μετάδοση μέσω καλωδίου χαλκού των διατάξεων τηλεμετρίας των σταθμών και των τηλεδιοικήσεων στα τμήματα του έργου όπου η επικοινωνία πραγματοποιείται μέσω καλωδίων χαλκού, προμήθεια, εγκατάσταση, δοκιμή και θέση σε λειτουργία εξοπλισμού σηματοδότησης – τηλεδιοίκησης, η αποκατάσταση λειτουργίας υφιστάμενου εξοπλισμού σηματοδότησης όλων των σταθμών, οι πάσης φύσεως εργασίες που δεν αναφέρονται ρητώς αλλά απαιτούνται για την καλή λειτουργία των Τηλεδιοικήσεων Αθηνών, Λάρισας και Θεσσαλονίκης, οι πάσης φύσεως μελέτες που απαιτούνται, οι Δοκιμές καλής λειτουργίας του κάθε σταθμού και των τηλεδιοικήσεων, αποκατάσταση Τεχνικών Δωματίων, και εγκατάσταση Συναγερμού και Πυρανίχνευσης (βλ. άρθρο 3 της Τεχνικής Περιγραφής), χωρίς προηγουμένως να έχει γίνει οποιαδήποτε έρευνα ως προς τη δυνατότητα εκτέλεσης του έργου μέσω των ως άνω τεχνικών λύσεων. Χαρακτηριστικό δε του τρόπου με τον οποίο ενήργησε η ως άνω αρμόδια ομάδα εργασίας αποτελεί τα όσα αναφέρονται στην παρ. 1.8.2 της αιτιολογικής έκθεσης, όπου αναφέρεται ότι  σε τμήματα της γραμμής που ο εξοπλισμός σηματοδότησης ήταν εκτός λειτουργίας και ενώ ήταν άγνωστη η λειτουργική κατάσταση αυτών «κατεγράφη το σύνολο του εξοπλισμού που ήταν σε αντιστοιχία με τα ως κατασκευάσθη σχέδια, θεωρώντας τα και λειτουργικά». Συνεπώς και ενόψει του ότι από τα προσκομιζόμενα έγγραφα προκύπτει ότι η μη δυνατότητα τροποποίησης του λογισμικού και κατ’ επέκταση η προσαρμογή του πρωτοκόλλου επικοινωνίας ώστε να διασυνδέεται με καινούργιο εξοπλισμό και η μη δυνατότητα προμήθειας ανταλλακτικών λόγω παλαιότητας των συστημάτων συνέτρεχαν και κατά τον χρόνο της προκήρυξης, συνάγεται ότι τα ως άνω γεγονότα δεν συνιστούν απρόβλεπτα γεγονότα, κατά την έννοια του νόμου, που να δικαιολογούν την σύναψη της συμπληρωματικής σύμβασης, αλλά πρόκειται για γεγονότα, που δεν είχαν αναδειχτεί από την αρμόδια ομάδα εργασίας εξαιτίας της παράλειψής της να εξετάσει, κατά το στάδιο σύνταξης της μελέτης του έργου, κατά πόσον οι προτεινόμενες λύσεις μέσω της προμήθειας του απαραίτητου λογισμικού και των απαιτούμενων ανταλλακτικών, ήταν δυνατόν να συντελεστούν.ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΜΕΙΖ ΕΠΤΑΜ/1314/2018