ΜΕΙΚΤΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ.Αντικατάσταση υδρόψυκτου ψύκτη και λεβήτων.(...)(α) Η ελεγχόμενη σύμβαση δεν αφορά στην το πρώτον επέμβαση σε ένα παλαιό κτήριο για την εγκατάσταση συστημάτων ψύξης και θέρμανσης, αλλά στην αντικατάσταση, ήτοι στην προμήθεια και εγκατάσταση, σύγχρονου και βελτιωμένων προδιαγραφών βασικού εξοπλισμού (ψύκτη, λεβήτων, τοπικών μονάδων-fan coils), σύμφωνα με τις τεχνικές προδιαγραφές που περιλαμβάνονται στα συμβατικά τεύχη (Τεχνική Περιγραφή, Προϋπολογισμός Εργασιών) και με προσαρμογή αυτών στις υπάρχουσες υποδομές, ήτοι με τις ηλεκτρομηχανολογικές και υδραυλικές εργασίες που είναι αναγκαίες για τη διασύνδεσή του στα ήδη υπάρχοντα λειτουργικά μηχανήματα και δίκτυα (αγωγούς) ύδρευσης και ηλεκτρικής ενέργειας.Επομένως, δεν πρόκειται για ειδική Τεχνική Μελέτη έργου, αλλά για μία περιγραφή των προς εκτέλεση «εργασιών» (όπως ορίζει και ο τίτλος αυτής -Τεχνική Περιγραφή-) με παράθεση των τεχνικών προδιαγραφών των προς προμήθεια ειδών, συνοδευόμενη από ηλεκτρομηχανολογικά σχέδια των υπαρχουσών εγκαταστάσεων και της σύνδεσης του νέου εξοπλισμού με αυτές. (γ) Η πρόβλεψη από την αναθέτουσα αρχή κονδυλίου απροβλέπτων δεν μπορεί να χαρακτηρίσει μία σύμβαση ως σύμβαση έργου, καθόσον η επιβάρυνση του προϋπολογισμού της σύμβασης με αυτό το κονδύλι είναι δυνατή μόνον όταν το κύριο αντικείμενο της μεικτής σύμβασης μπορεί αντικειμενικά να χαρακτηρισθεί ως έργο, γεγονός που δεν συντρέχει εν προκειμένω. Περαιτέρω, η ανάγκη εκτέλεσης συμπληρωματικών «εργασιών» δεν συναρτάται αποκλειστικά με τη σύμβαση έργου, αλλά μπορεί να προκύψει, εξαιτίας απρόβλεπτων περιστάσεων, και κατά την εκτέλεση συμβάσεων προμήθειας ή/και υπηρεσιών (άρθρο 132 παρ.1 περ. γ του ν. 4412/2016). Και (δ) Ο εσφαλμένος νομικός χαρακτηρισμός της επίμαχης σύμβασης, ως σύμβασης έργου, συνιστά ουσιώδη νομική πλημμέλεια, διότι, κατά τα βασίμως διαλαμβανόμενα στην πληττόμενη.Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω πρέπει η κρινόμενη προσφυγή να απορριφθεί και να μην ανακληθεί η 23/2023 πράξη της Επιτρόπου στη 2η Υπηρεσία του Ελεγκτικού Συνεδρίου στον Τομέα Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων. 

Δημόσια Εργα.Σύστημα μειοδοσίας πάνω στο ποσοστό οφέλους για εκτέλεση απολογιστικών εργασιών.(....)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν ανωτέρω δεκτά η ελεγχόμενη σύμβαση, η οποία αφορά την ανάθεση της κατασκευής έργου με το απολογιστικό σύστημα, με την αιτιολογία ότι υπήρχε αδυναμία προσδιορισμού των ποσοτήτων των προς εκτέλεση εργασιών, δεν καθορίζει ούτε στο σώμα αυτής ούτε στα υπόλοιπα συμβατικά τεύχη (βλ. άρθρο 5 της διακήρυξης) τον τρόπο παρακολούθησης της δαπάνης του έργου, η οποία πραγματοποιείται από την ανάδοχο για λογαριασμό του εργοδότη και προσαυξάνεται κατά το αναφερθέν στην προηγούμενη σκέψη ποσοστό 16,20%, προκειμένου να καταβληθεί η αμοιβή της, η οποία αντιστοιχεί στις εκάστοτε εκτελεσθείσες εργασίες. Συνεπεία της έλλειψης συμβατικής ρύθμισης σχετικά με τον τρόπο παρακολούθησης του κόστους του έργου, η πληρωμή της αναδόχου δύναται να πραγματοποιηθεί με βάση τα παραστατικά στοιχεία (π.χ. τιμολόγια αγοράς πρώτης ύλης κλπ), από τα οποία θα αποδεικνύεται το ύψος της δαπάνης, στην οποία υποβλήθηκε η ανάδοχος για την εκτέλεση των εργασιών. Πλην όμως το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα για την εξόφληση του 1ου λογαριασμού του έργου δε συνοδεύεται από κανένα στοιχείο (π.χ. ειδικό ημερολόγιο, παραστατικά κλπ), προκειμένου να δικαιολογείται η καταβολή 5.500 ευρώ για κάθε τεμάχιο «ηλεκτρονικού πίνακα αποτελεσμάτων κομπλέ» και συνολικά 11.000 ευρώ για τους δύο ηλεκτρονικούς πίνακες, επί του οποίου ποσού (11.000 ευρώ) υπολογίστηκε το ποσοστό οφέλους της αναδόχου (16,20%), που ανέρχεται στο ποσό των 1.782 ευρώ, με συνέπεια η αξίωσή της να μην προκύπτει με σαφήνεια κατά βάση και ποσό. Εξάλλου, η ανωτέρω έλλειψη των δικαιολογητικών, από τα οποία αποδεικνύεται το ύψος της εντελλόμενης δαπάνης, καθιστά αυτή μη κανονική, εντάσσεται στο πεδίο του προληπτικού ελέγχου αυτής και συνεπάγεται τη συνδρομή διακωλυτικού λόγου θεώρησης του ελεγχόμενου χρηματικού εντάλματος, δύναται δε να τύχει αυτεπάγγελτης εξέτασης από το Κλιμάκιο, ως αναγόμενη στη διασφάλιση της γενικής αρχής του δημοσιολογιστικού δικαίου, από την οποία υπαγορεύεται ότι για την αναγνώριση αξιώσεων κατά του Δημοσίου και των ν.π.δ.δ. πρέπει οι απαιτήσεις των δικαιούχων ή πιστωτών και οι αντίστοιχες υποχρεώσεις του Δημοσίου ή των νομικών προσώπων να αποδεικνύονται από πλήρη και νόμιμα δικαιολογητικά.

Αμοιβή εργασιών καθαρισμού ρεμάτων.(..) Με τα δεδομένα αυτά, το αντικείμενο των ελεγχόμενων «εργασιών καθαρισμού ρεμάτων» δεν είναι ομοειδές με το αντικείμενο των λοιπών άνω αναφερόμενων συμβάσεων και ως εκ τούτου νομίμως αυτές ανατέθηκαν απευθείας, σύμφωνα με το άρθρο 118 του ν. 4412/2016. Ειδικότερα, οι εν λόγω εργασίες, που αποσκοπούν στον καθαρισμό τμημάτων των πέντε ρεμάτων της Δ.Ε. ..., πέραν του καθαρισμού της βλάστησης που ως αντικείμενο ταυτίζεται με αυτό των αναθέσεων για τον «καθαρισμό φυτικής βλάστησης στο οδικό δίκτυο» και τις «κλαδεύσεις για λόγους πυρασφάλειας», περιλαμβάνουν πρωτίστως εργασίες απομάκρυνσης φερτών υλικών, μπαζών και απορριμμάτων, εργασίες οι οποίες δεν παρουσιάζουν ομοιότητα με όσες έχουν ανατεθεί με τις λοιπές συμβάσεις. (..)Εξάλλου, σύμφωνα με τη σχετική τεχνική περιγραφή, για την άρτια εκτέλεση της επίμαχης σύμβασης απαιτείται η χρήση φορτωτή και τετραξονικού ανατρεπόμενου φορτηγού, ήτοι μηχανημάτων διάφορων από αυτά που απαιτούνται για την ολοκλήρωση των αναθέσεων που αφορούν στις κλαδεύσεις για λόγους πυρασφάλειας, στον καθαρισμό της φυτικής βλάστησης στο οδικό δίκτυο και στη συντήρηση των αγροτικών οδών, στις τεχνικές περιγραφές των οποίων δεν ορίζονται συγκεκριμένα μηχανήματα για την εκτέλεσή τους. Σε κάθε δε περίπτωση, η επίμαχη σύμβαση δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ομοειδής με την σύμβαση μίσθωσης μηχανήματος, δεδομένου ότι η πρώτη αφορά στην παροχή υπηρεσιών ενώ η δεύτερη στην προμήθεια αγαθού και περαιτέρω από κανένα στοιχείο δεν προκύπτει ότι η μίσθωση του φορτωτή θα χρησιμοποιηθεί για τις ανάγκες καθαρισμού των ρεμάτων. ...Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η εντελλόμενη δαπάνη, ως ερειδόμενη σε νομίμως συναφθείσα σύμβαση, είναι νόμιμη και το επίμαχο χρηματικό ένταλμα πρέπει να θεωρηθεί. 

ΕΡΓΑΣΙΕΣ-ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ:Όπως προκύπτει από τον Ο.Ε.Υ. του Δήμου, το σύνολο των επίμαχων εργασιών εμπίπτει στα καθήκοντα και τις αρμοδιότητες του προσωπικού του, συγκεκριμένα του Τμήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος και Πολιτικής Προστασίας, ενώ το αντικείμενο των οικείων συμβάσεων, που συνίσταται σε συνήθεις εργασίες αφενός συντήρησης και καθαρισμού των πηγών και των παρακειμένων δεξαμενών συλλογής υδάτων, αφετέρου αποκατάστασης των βλαβών στα δίκτυα ύδρευσης τμημάτων του Δήμου, δεν μπορεί να θεωρηθεί εξειδικευμένου τεχνικού περιεχομένου, ούτως ώστε να απαιτείται προσωπικό  με ιδιαίτερη εμπειρία και γνώσεις για τη διεκπεραίωσή τους. Περαιτέρω, δοθέντος ότι οι ανάγκες για αποκατάσταση των βλαβών που καλείται εν προκειμένω να καλύψει το προσωπικό του Δήμου είναι σπάνιες και δεν ανακύπτουν κατά την κοινή πείρα σε καθημερινή βάση, όπως άλλωστε προκύπτει από το χρονικό διάστημα τριών και πέντε μηνών από την ανάθεση έως την εκτέλεση αυτών, ενώ, συναφώς, οι εργασίες καθαρισμού και συντήρησης των υδρομαστεύσεων δεν είναι έκτακτες και μπορούν με κατάλληλο προγραμματισμό να διεκπεραιωθούν σε βάθος χρόνου, το υπηρετούν προσωπικό,  αποτελούμενο  από  7  συνολικά  υπαλλήλους,  κρίνεται  επαρκές  για την κάλυψη του συνόλου των εργασιών. Επομένως η εκτέλεση των παραπάνω εργασιών ανατέθηκε σε ιδιώτες κατά παράβαση της αρχής της οικονομικότητας, όπως βάσιμα προβάλλει ο αναπληρωτής Επίτροπος.(...)Όμως λαμβανομένων υπόψη α) της μεγάλης εδαφικής έκτασης του Δήμου και της ιδιαίτερης γεωμορφολογίας του, που περιλαμβάνει μεγάλο παραλιακό μέτωπο με τουριστικούς οικισμούς αλλά και ορεινούς όγκους με απομακρυσμένα και δύσκολα προσεγγίσιμα χωριά, β) του ζωτικής σημασίας χαρακτήρα των παρασχεθεισών εργασιών που επιβάλλει την αδιάλειπτη παροχή τους, γ) του γεγονότος ότι, μετά την ισχύ του άρθρου 7 ν. 4368/2016 (Α΄ 21) με το οποίο εξαιρέθηκε της αναστολής προσλήψεων το προσωπικό Υ.Ε. και Δ.Ε. σε υπηρεσίες ανταποδοτικού χαρακτήρα των ο.τ.α., ο Δήμος έχει δρομολογήσει  την πρόσληψη δύο εργαζομένων σχετικά, πρέπει να γίνει δεκτό ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση ο Δήμος ενήργησε χωρίς πρόθεση καταστρατήγησης της προαναφερθείσας γενικής αρχής, τα δε ελεγχόμενα χρηματικά εντάλματα πρέπει να θεωρηθούν λόγω συγγνωστής πλάνης. (συγγνωστή πλάνη)

Διαμόρφωση σύνδεσης οδού με κόμβο..ζητείται η ανάκληση της 383/2015 πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Όπως δε έγινε δεκτό ανωτέρω, στην οριστική μελέτη οδοποιΐας, ως προς τον καθορισμό των παραμέτρων του έργου αναφορικά με τα χαρακτηριστικά της περιοχής εκτέλεσης αυτού, είχαν ήδη επισημανθεί επαρκώς οι αναγόμενες, στα αλληλοδιασταυρούμενα υπάρχοντα πυκνά δίκτυα (οδικό δίκτυο, δίκτυο υδάτινης απορροής και δίκτυο εγγειοβελτιωτικών έργων), ιδιαιτερότητες του χώρου εκτέλεσης του έργου. Το γεγονός αυτό συνέτεινε στον περιορισμό, κατά το δυνατόν, των αναγκαίων πρόσθετων επειγουσών εργασιών, οι οποίες απαιτούνταν για την αντιμετώπιση των προκληθεισών, λόγω της απότομης ανύψωσης του υδροφόρου ορίζοντα, έκτακτων περιστάσεων (ήτοι της μεταβολής της σύστασης του υπεδάφους, της αδυναμίας του υπάρχοντος δικτύου απορροής υδάτων να απορροφήσει τα προκληθέντα από τα έντονα καιρικά φαινόμενα όμβρια ύδατα και της ολικής έμφραξης και θραύσης του υπάρχοντος αγωγού απορροής ομβρίων υδάτων) και οι οποίες, σύμφωνα με την οικεία τεχνική περιγραφή, αφορούσαν : α) στην κατασκευή νέου αγωγού ομβρίων Φ500, καθώς ο υπάρχων αγωγός, όπως προαναφέρθηκε, δεν λειτουργούσε και β) σε εργασίες εξυγίανσης της υπόβασης του οδοστρώματος με λιθορριπή λατομείου, ώστε να αντιμετωπιστεί η λάσπη που διαπιστώθηκε κατά την εκτέλεση των πρώτων εκσκαφών, λόγω της ανύψωσης της στάθμης των υδάτων, προκειμένου να καταστεί εφικτό να ολοκληρωθούν στη συνέχεια οι προβλεπόμενες στην κύρια σύμβαση εργασίες οδοστρωσίας και ασφαλτόστρωσης, οι οποίες δεν θα ήταν δυνατό να εκτελεστούν, χωρίς να έχει προηγηθεί η εκτέλεση των επίμαχων εξυγιαντικών εργασιών που αποτέλεσαν το αντικείμενο της δοθείσας από τη Διευθύνουσα Υπηρεσία εντολής. Οι ανωτέρω δε εκτελεσθείσες επείγουσες πρόσθετες εργασίες εξειδικεύονται επαρκώς και περιγράφονται αναλυτικά στον πίνακα εκτίμησης της δαπάνης εργασιών, ο οποίος επισυνάπτεται στην εντολή εκτέλεσης αυτών. Με τα δεδομένα αυτά, και όσα εξετέθησαν στη μείζονα σκέψη της παρούσας, το Τμήμα κρίνει ότι πρέπει η κρινόμενη αίτηση να γίνει δεκτή, η προσβαλλόμενη πράξη να ανακληθεί και να επιτραπεί η υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης, με αντικείμενο τις ως άνω εκτελεσθείσες επείγουσες πρόσθετες εργασίες..Ανακαλεί την 383/2015 πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η ελεγχόμενη σύμβαση, ως εκ του αντικειμένου της, έχει το χαρακτήρα σύμβασης παροχής υπηρεσιών, καθόσον αφορά σε εκτέλεση εργασιών. Τούτο δε, διότι οι ανωτέρω παρατεθείσες εργασίες τόσο αυτές που αφορούν σε απλές καθαιρέσεις με συμβατικά εργαλεία, προϋπολογιζόμενης δαπάνης μόλις 4.044,50 ευρώ, όσο και αυτές που αφορούν στους καθαρισμούς  κοιτών ποταμών ή ρεμάτων από φερτά υλικά, απορρίμματα και αυτοφυή βλάστηση, η προϋπολογιζόμενη δαπάνη των οποίων ανέρχεται, όπως ήδη εκτέθηκε, σε 531.318,00 ευρώ, δεν εμπίπτουν στην έννοια του «έργου», δεδομένου ότι δεν συνίστανται σε κατασκευή, επέκταση, ανακαίνιση, επισκευή - συντήρηση κατά τη λειτουργία και δεν επιτελεί αυτό καθ’ εαυτό μία οικονομική και τεχνική λειτουργία. Αντιθέτως, μάλιστα, για την εκτέλεση των εργασιών αυτών δεν απαιτείται τέτοιου βαθμού εξειδικευμένη τεχνική γνώση ή τέτοιου είδους τεχνική επέμβαση, ώστε να μπορούν να χαρακτηριστούν ως έργο, αλλά δύνανται να εκτελεστούν προσηκόντως, υπό την καθοδήγηση της αρμόδιας Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων, από επαγγελματίες χειριστές που διαθέτουν τα κατάλληλα μηχανήματα και τη συνήθη εμπειρία χρήσης τους. Προς τούτο συνηγορεί και το γεγονός της ύπαρξης εν προκειμένω μίας απλής τεχνικής περιγραφής των προς εκτέλεση εργασιών, χωρίς ειδική τεχνική μελέτη, αλλά και χωρίς ειδικότερη αναφορά των προς καθαρισμό ποταμών και ρεμάτων (βλ. Αποφ. VI Τμ.Ελ.Συν. 752/2013, πράξεις Ζ΄ Κλιμ. 360/2014 148/2014, 231, 213/2013, 467/2012 ), ενώ καμία επιρροή δεν ασκεί στο χαρακτηρισμό της σύμβασης αυτής ως σύμβαση υπηρεσιών το γεγονός της πρόβλεψης και εργασιών καθαιρέσεων, αφενός διότι πρόκειται για ελάχιστο τμήμα της σύμβασης, μόλις 4.044,50 ευρώ και αφετέρου διότι πρόκειται για απλές καθαιρέσεις κατασκευών, για τις οποίες δεν απαιτούνται εξειδικευμένη τεχνική γνώση και χρήση εξειδικευμένων εργαλείων. Ενόψει αυτών, για την ανάδειξη αναδόχου δεν δύνανται να τύχουν εφαρμογής οι, εφαρμοσθείσες εν προκειμένω, διατάξεις του ν. 4412/2016 που αφορούν στην ανάθεση δημοσίων έργων, αλλά αυτές που αφορούν στην ανάθεση υπηρεσιών εντός κοινοτικών ορίων.  Αυτόθροη συνέπεια των ανωτέρω είναι, αφενός μεν στη διακήρυξη και στο σχέδιο σύμβασης να έχουν συμπεριληφθεί όροι οι οποίοι δεν προσήκουν στη διαδικασία ανάθεσης δημόσιας υπηρεσίας, αφετέρου δε να παρουσιάζονται ελλείψεις στη διεξαχθείσα διαγωνιστική διαδικασία. Ειδικότερα: α) κατά παράβαση της αρχής της ισότητας το δικαίωμα συμμετοχής στο διαγωνισμό περιορίσθηκε σε συγκεκριμένο μόνο κύκλο εργοληπτικών επιχειρήσεων και κοινοπραξιών, β) κατά παράβαση των άρθρων 5 και 61 επ. του ν. 4412/2016, λαμβανομένου υπόψη του προϋπολογισμού της υπό ανάθεση υπηρεσίας, δεν δημοσιεύθηκε περίληψη της διακήρυξης στην Επίσημη Εφημερίδας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και γ) μη νομίμως επιβαρύνθηκε ο προϋπολογισμός του διαγωνισμού και εν συνεχεία η σύμβαση εκτέλεσης εργασιών, ήτοι παροχής υπηρεσιών, με κόστος γενικών εξόδων, εργολαβικού οφέλους, απροβλέπτων και αναθεώρησης (βλ. Αποφ. VI Τμ.Ελ.Συν. 752/2013).

Δαπάνη ασφάλτου καθ υπέρβαση συναφθείσας σύμβασης.Από το συνδυασμό όλων των ανωτέρω διατάξεων (3669/2008)συνάγονται τα ακόλουθα: α) Μεταξύ των συστημάτων υποβολής προσφορών, στους διαγωνισμούς για την ανάθεση δημοσίων έργων, περιλαμβάνεται και αυτό της μειοδοσίας επί του εργολαβικού οφέλους, όταν οι εργασίες εκτελούνται απολογιστικά. Το σύστημα αυτό μπορεί να χρησιμοποιείται αυτοτελώς είτε σε συνδυασμό με άλλο, και στις δύο, όμως, περιπτώσεις εφαρμόζονται κατά την εκτέλεση του έργου οι διατάξεις των παρ. 2 έως 9 του άρθρου 55. Μεταξύ των ρυθμίσεων αυτών, προβλέπεται (παρ. 3) ότι η παρακολούθηση της δαπάνης γίνεται κατά τα οριζόμενα στη σύμβαση, δηλαδή η σύμβαση πρέπει να καθορίζει ποια είναι τα παραστατικά έγγραφα βάσει των οποίων θα διαπιστώνεται η δαπάνη στην οποία υποβλήθηκε ο ανάδοχος και η οποία, στη συνέχεια, θα του αποδοθεί προσαυξημένη κατά το ποσοστό γενικών εξόδων, το οποίο και μόνο υπόκειται στην προσφερόμενη από αυτόν έκπτωση. β) Με σκοπό την αντιμετώπιση της πολύ συχνής (ανά εβδομάδα) μεταβολής των τιμών της ασφάλτου, με την Δ17α/03/54/ΦΝ437/7.5.2008 απόφαση του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. εντάχθηκε στις δημοπρασίες των δημοσίων έργων ιδιαίτερο κονδύλι απολογιστικών εργασιών, το οποίο περιλαμβάνει την αξία της ασφάλτου, καθώς και ιδιαίτερος τρόπος παρακολούθησης του κόστους αυτής. Συνεπώς, με την ανωτέρω υπουργική απόφαση – όπως ερμηνεύθηκε με τις εγκυκλίους που ακολούθησαν – εισήχθη ουσιαστικά το σύστημα υποβολής προσφορών του άρθρου 9 του ν. 3669/2008 στα έργα που περιλαμβάνουν την εκτέλεση ασφαλτικών εργασιών και επομένως, κατά την εκτέλεση της ως άνω απολογιστικής εργασίας εφαρμόζονται οι διατάξεις των παρ. 2 έως 9 του άρθρου 55 ως προς τον τρόπο παρακολούθησης της δαπάνης, μεταξύ των οποίων και η παρ. 3, η οποία, όπως προεκτέθηκε, ορίζει ότι ο τρόπος παρακολούθησης της σχετικής δαπάνης πρέπει να ορίζεται συμβατικά. γ) Το αντίτιμο για την εκτέλεση των απολογιστικών εργασιών περιλαμβάνεται στους λογαριασμούς που συντάσσει ο ανάδοχος και υποβάλλει προς έγκριση στον κύριο του έργου, οι δε λογαριασμοί συνοδεύονται για την έγκρισή τους, μεταξύ άλλων, από τα παραστατικά στοιχεία των απολογιστικών εργασιών που τυχόν εκτελέστηκαν. Συνεπώς, σε περίπτωση έλλειψης συμβατικής ρύθμισης, η πληρωμή της δαπάνης της ασφάλτου θα πραγματοποιηθεί με βάση τα παραστατικά στοιχεία που αποδεικνύουν το ύψος της δαπάνης αυτής (VII Τμ. Ελ.Συν. Πρ. 312, 348/2010).(....)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγινα δεκτά στις σκέψεις που προηγήθηκαν (υπό III), το Τμήμα κρίνει ότι, ελλείψει οποιασδήποτε συμβατικής ρύθμισης, νομίμως καταβάλλεται στο φερόμενο ως δικαιούχο του επίμαχου χρηματικού εντάλματος η δαπάνη των απολογιστικών εργασιών, η οποία αντιστοιχεί στην αξία της ασφάλτου που χρησιμοποιήθηκε για την εκτέλεση του έργου, έστω και αν αυτή υπερβαίνει το ποσό της από 8.9.2010 σύμβασης, δεδομένου ότι η δαπάνη αυτή αποδεικνύεται - και κατά το υπερβάλλον ποσό - από τα σχετικά παραστατικά στοιχεία, ήτοι το από 9.6.2011 πρωτόκολλο υπολογισμού απολογιστικά αξίας ασφάλτου, το υπό ίδια ημερομηνία δελτίο της Διεύθυνσης Τιμών Βιομηχανικών προϊόντων και φαρμάκων της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου και το 16/28.6.2011 τιμολόγιο της εταιρείας «... .», από την οποία προμηθεύτηκε τον τάπητα κυκλοφορίας ο φερόμενος ως δικαιούχος του κρινόμενου χρηματικού εντάλματος.

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:Επιδιώκεται η ανάκληση της 471/2022 Πράξης του Στ΄ Κλιμακίου (...)Όπως ήδη εκτέθηκε ανωτέρω (βλ. σκέψη 17), η επίμαχη σύμβαση συνάπτεται άμεσα με την παροχή αγαθού ζωτικής σημασίας για το κοινωνικό σύνολο (υπηρεσίες ύδρευσης), που υπόκειται σε ιδιαίτερες απαιτήσεις ως προς την συνέχεια και ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών. Το επιμέρους συμβατικό αντικείμενο της διακήρυξης είναι μεικτό και περιλαμβάνει αφενός την προμήθεια εξοπλισμού αντλητικών συγκροτημάτων γεωτρήσεων αφετέρου την εγκατάσταση και θέση του σε λειτουργία  όπως επίσης και την παροχή υπηρεσιών συντήρησης και επισκευής του κατά τη διάρκεια της περιόδου εγγυημένης λειτουργίας, γεγονός που δικαιολογεί την πρόβλεψη ειδικών απαιτήσεων τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας για την διασφάλιση της ορθής εκτέλεσης της σύμβασης, κατά τα ανωτέρω εκτεθέντα (βλ. σκέψη 5). Περαιτέρω, ο (μηχανολόγος ή ηλεκτρολόγος) μηχανικός, με τον οποίο απαιτείται να συνεργάζονται οι υποψήφιοι φορείς κατά τα προβλεπόμενα στα άρθρα 2.2.6 β΄ και 2.2.9.2. παρ. Β.4 περ. β΄  της διακήρυξης, έχει σύνθετα καθήκοντα αφού είναι υπεύθυνος για την επίβλεψη της ορθής εκτέλεσης των εργασιών τοποθέτησης του εξοπλισμού και συντήρησής του καθ’ όλη τη διάρκεια της σύμβασης  αλλά  και επικεφαλής  της ομάδας υλοποίησης του έργου. Στο πλαίσιο των καθηκόντων του αυτών εποπτεύει συνολικά τον προγραμματισμό, την προετοιμασία και την εκτέλεση των αναγκαίων εργασιών,  παρευρίσκεται στους χώρους εγκατάστασης κατά την εκτέλεση εργασιών, συμμετέχει σ’ όλες τις συναντήσεις - συσκέψεις  ενώ βαρύνεται και με σειρά ειδικότερων καθηκόντων για τις αναγκαίες προεργασίες εκτέλεσης της σύμβασης  (βλ. παρατεθέντες στη σκ. 9 όρους του Παραρτήματος Ι – Μέρος Α’ και του Παραρτήματος ΙΙ, άρθρα 8ο και 9ο  της διακήρυξης). Εξάλλου, η κατοχή ορισμένης γενικής επαγγελματικής εμπειρίας, πέραν της σωρευτικά απαιτούμενης ειδικής εμπειρίας σε εργασίες επίβλεψης ανάλογων εργασιών, αποτελεί, κατά την κοινή πείρα, στοιχείο δηλωτικό  αυξημένης  επαγγελματικής επάρκειας του μηχανικού (πρβλ. άλλωστε και – μη  ευθέως  εφαρμοζόμενες   -  ρυθμίσεις των άρθρων 117 και 118  του ν. 4472/2017 και άρθρα 3 παρ. 4 και 13 του π.δ. 71/2019, από τις οποίες προκύπτει ότι η εξέλιξη των μηχανικών σε τάξεις συναρτάται και με ορισμένο χρόνο παραμονής στον προηγούμενο βαθμό και όχι μόνο με την απόκτηση ειδικής τεχνικής εμπειρίας). Υπό τις περιστάσεις αυτές και λαμβανομένου, περαιτέρω, υπόψη της ευρείας διακριτικής ευχέρειας που διαθέτει η Δ.Ε.Υ.Α.Κ. κατά την θέσπιση των όρων τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας, η οποία υπόκειται μόνο σε οριακό έλεγχο υπέρβασης των άκρων ορίων, το Δικαστήριο κρίνει ότι οι επίμαχοι όροι των άρθρων 2.2.6 περ. β’ και 2.2.9.2 παρ. Β.4 περ. β’  δεν παρίστανται προδήλως αυθαίρετοι ή δυσανάλογοι αλλά συνέχονται άμεσα με την σημασία και ιδιαιτερότητα  του αντικειμένου (πρβλ. ΣτΕ 1647/2022) της επίμαχης διαγωνιστικής διαδικασίας, με τα αυξημένα καθήκοντα που βαρύνουν τον  μηχανολόγο ή ηλεκτρολόγο μηχανικό ως επιβλέποντα μηχανικό και επικεφαλή της ομάδας υλοποίησης του έργου και με την ανάγκη να διασφαλισθεί η ορθή εκτέλεση της σύμβασης για λόγους προάσπισης πρόδηλου δημοσίου συμφέροντος. Το αυτό ισχύει και ως προς το ύψος της ζητούμενης δωδεκαετούς γενικής επαγγελματικής εμπειρίας του επιβλέποντος μηχανικού (αντιστοιχούσα σε μηχανικό Δ’ τάξης), η οποία ενόψει των ανωτέρω δεδομένων της συγκεκριμένης προμήθειας αλλά και του ύψους της προϋπολογιζόμενης της δαπάνης (πρβλ. άλλωστε και το άρθρο 52 του π.δ. 71/2019) δεν έχει καθορισθεί σε προδήλως υπέρμετρο και άκρως περιοριστικό του ανταγωνισμού βαθμό. Η επιμέρους κρίση της προσβαλλομένης, ότι η αναγκαία για την άρτια εκτέλεση της σύμβασης γενική επαγγελματική εμπειρία του επιβλέποντος μηχανικού θα μπορούσε να  έχει αποκτηθεί σε πολύ μικρότερο χρόνο άσκησης του επαγγέλματος του μηχανολόγου/ηλεκτρολόγου μηχανικού ερείδεται επί ανεπίτρεπτης κρίσης σκοπιμότητας. Τέλος οι επίμαχοι όροι της διακήρυξης ως κανονιστικοί δεν έχρηζαν ειδικότερης αιτιολόγησης από τον αναθέτοντα φορέα. Συνεπώς, κατά τους βασίμους προβαλλόμενους με τις ένδικες προσφυγές λόγους, η Δ.Ε.Υ.Α.Κ. ο τρίτος διακωλυτικός λόγος υπογραφής του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης δεν συντρέχει.Ανακαλεί την 471/2022 Πράξη του ΣΤ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Εκπόνηση μελέτης...ζητείται η ανάκληση της 52/2009 Πράξης του ΣΤ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Περαιτέρω, με βάση όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι η περιγραφή του αντικειμένου του επίδικου έργου, που συνίσταται κατά κύριο λόγο στην ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου και απολύτως εξειδικευμένου συστήματος λογισμικού για την αυτόματη επιτήρηση συρμών και ενημέρωση των επιβατών, όπως το τελευταίο καταγράφεται και αναλύεται τόσο στο άρθρο 2 της Προκήρυξης όσο και στα συνημμένα σε αυτήν Συμβατικά Τεύχη Τεχνικής Περιγραφής και Προδιαγραφών Μελετών και Επιδόσεων, τα οποία, άλλωστε, συνυπογράφονται με το Συμφωνητικό Προμήθειας και αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της σχετικής σύμβασης (βλ. άρθρο 2.5 της διακήρυξης και άρθρο 3.5 της Συγγραφής Υποχρεώσεων), ανταποκρίνεται στο ελάχιστο περιεχόμενο που η οικεία διακήρυξη οφείλει κατά νόμο να έχει, παρά τα αντιθέτως κριθέντα με την προσβαλλόμενη Πράξη του Κλιμακίου. Επιπλέον, όπως βασίμως προβάλλεται με την υπό κρίση αίτηση, η μη περιοριστική αναφορά των εν λόγω εργασιών και εξοπλισμών του αναδόχου απορρέει από την ανάγκη διαφύλαξης του δικαιώματος βελτιστοποίησης του αιτούμενου συστήματος προς όφελος του αναθέτοντος φορέα, κατά την εκπόνηση των αντίστοιχων μελετών ή κατά τη φάση εκτέλεσης της προμήθειας, όπως συνάγεται αφενός από την παρ. 4 του Α΄ Τμήματος της Οικονομικής Προσφοράς, σύμφωνα με την οποία οι Διαγωνιζόμενοι δηλώνουν ότι «(…)οι Εταιρείες μας κατάρτισαν την Οικονομική τους Προσφορά συνυπολογίζοντας το κόστος των τυχόν βελτιώσεων σε σχέση με τις Προδιαγραφές της ΑΜ καθώς και τις προτεινόμενες λύσεις που διατυπώνονται στην Τεχνική μας Προσφορά και δεσμευόμαστε για την εφαρμογή αυτών των βελτιώσεων προς όφελος της ΑΜ κατά την μελέτη, κατασκευή, προμήθεια και εγκατάσταση του Συστήματος Αυτόματης Επιτήρησης Συρμών και μετά την έγκρισή τους» και αφετέρου από το άρθρο 34.2 της Συγγραφής Υποχρεώσεων περί Πνευματικών Δικαιωμάτων, βάσει του οποίου «Η ΑΜ δικαιούται στην αδιακώλυτη άσκηση όλων των εξουσιών που απορρέουν από τα πνευματικά δικαιώματα, στο πλαίσιο του καταστατικού της σκοπού, για την καθ΄ οιονδήποτε τρόπο, βελτίωση, αναβάθμιση, εκσυγχρονισμό, λειτουργία, συντήρηση και επέκταση του Συστήματος Αυτόματης Επιτήρησης Συρμών». Κατ΄ ακολουθίαν των ανωτέρω, η αίτηση ανάκλησης της ανώνυμης εταιρείας με την επωνυμία «…», ως και οι υπέρ αυτής ασκηθείσες παρεμβάσεις του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων και της αλλοδαπής ανώνυμης εταιρείας με την επωνυμία «….» πρέπει να γίνουν δεκτές, να ανακληθεί η προσβαλλόμενη με αυτές 52/2009 Πράξη του ΣΤ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου και, δεδομένου ότι δε συντρέχει άλλος νόμιμος λόγος κωλύων την υπογραφή, να υπογραφεί η σχετική σύμβαση. Τέλος, λόγω της παραδοχής της αίτησης ανάκλησης, πρέπει να διαταχθεί η επιστροφή στην αιτούσα εταιρεία «….» του κατατεθέντος παραβόλου.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:ζητείται η αναθεώρηση της 2246/2017 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, απορριπτικής αίτησης της ήδη αιτούσας Περιφέρειας…., για ανάκληση της 367/2017 πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου​Με τα δεδομένα αυτά, το Τμήμα κρίνει ότι συντρέχουν στην προκειμένη περίπτωση οι προϋποθέσεις σύναψης της επίμαχης συμπληρωματικής σύμβασης. Και τούτο, διότι : α) η ανάγκη χρήσης της μεθόδου «δονητικής διείσδυσης» πράγματι ανέκυψε σε μεταγενέστερο της αρχικής μελέτης στάδιο, οφειλόμενη σε περιστάσεις που δεν ήταν δυνατό να προβλεφθούν, όπως προκύπτει από το προσκομιζόμενο από 30.10.2017 έγγραφο της ΔΕΔΔΗΕ Βόλου. Επιπλέον, η  άρνηση πληροφόρησης σχετικά με το ακριβές σημείο διέλευσης του αγωγού της Π.Α., αποτελεί απρόβλεπτο γεγονός, διότι, ήταν μεν δυνατό η  Αναθέτουσα Αρχή να γνωρίζει ότι το δίκτυο αυτό έχει χαρακτηρισθεί απόρρητο και διέρχεται της περιοχής, δικαιολογουμένης, ως εκ τούτου, της μη παροχής στοιχείων κατά το στάδιο της σύνταξης της μελέτης και του διαγωνισμού, όπου η σχετική διακήρυξη λαμβάνει ευρεία δημοσιότητα, δεν μπορούσε, όμως, κατά την κοινή πείρα, η Αναθέτουσα Αρχή να προβλέψει, όπως βάσιμα προβάλλει η αιτούσα Περιφέρεια, και το γεγονός ότι κατά την εκτέλεση του έργου δεν θα παρέχονταν στον Ανάδοχο οι πληροφορίες σχετικά με την ακριβή διέλευση του δικτύου, οι οποίες μάλιστα, ενόψει του κινδύνου ατυχήματος λόγω ζημιάς στον αγωγό καυσίμων (εύφλεκτων υγρών), άπτονται της γενικότερης ασφάλειας της περιοχής και του έργου και κρίνονται απολύτως απαραίτητες για την εκτέλεσή του. Εξάλλου, όπως προκύπτει από το προσκομιζόμενο 7645/31.10.2017 έγγραφο της Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων της Περιφέρειας ....-...., η αύξηση του κυκλοφοριακού φόρτου της Π.Ε.Ο. Λάρισας – Βόλου, οφειλόμενη στην αύξηση του τέλους διοδίων της Νέας Εθνικής Οδού σε συνδυασμό με την οικονομική δυσχέρεια των πολιτών, ένεκα της οικονομικής κρίσης, αποτελεί απρόβλεπτη περίσταση που δεν επιτρέπει την εκτροπή της κυκλοφορίας σε μια λωρίδα, προκειμένου να εκτελεσθούν οι επίμαχες εργασίες κατά τον προβλεπόμενο στη μελέτη τρόπο. Τέλος, όπως βασίμως προβάλλεται, η πρόβλεψη της μελέτης για τη διενέργεια των έργων με τις τάφρους και τον ταμιευτήρα της λίμνης στεγνά, αφορούσε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα εκτέλεσης των εργασιών, ήτοι έως το χειμώνα του 2011, κατά το οποίο πράγματι ούτε οι τάφροι χρησιμοποιήθηκαν, όπως προκύπτει από το προσκομισθέν φωτογραφικό υλικό και την από 29.7.2010 σύμβαση «Καθαρισμός τάφρων 7Τ- 2Τ και συμπληρωματικά έργα επαναδημιουργίας λίμνης Κάρλας» με χρόνο περαίωσης ενός έτους, ούτε η λίμνη υδροδοτήθηκε. Ωστόσο, η παράταση του αρχικώς προβλεφθέντος χρόνου περαίωσης των εργασιών λόγω έλλειψης χρηματοδότησης και η εφεξής χρήση των τάφρων για αρδευτικούς σκοπούς και για σκοπούς πλήρωσης του ταμιευτήρα της λίμνης, δεν ήταν δυνατό να προβλεφθούν κατά το χρόνο σύνταξης της μελέτης, η οποία, κατά την κοινή πείρα, εκπονείται βάσει δεδομένων που παραμένουν αμετάβλητα για συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα, β) κατά την κοινή πείρα τα φαινόμενα κλοπών υλικών από χαλκό σε εκτελούμενα δημόσια έργα έχουν πράγματι ενταθεί σημαντικά κατά τα τελευταία έτη, όπως βασίμως επικαλείται η αιτούσα, λαμβανομένου δε υπόψη τόσο της ιδιαίτερα μεγάλης έκτασης του επίμαχου έργου όσο και του γεγονότος ότι η περιοχή εκτέλεσής του ευρίσκεται εκτός του αστικού ιστού, η επαρκής φύλαξή του καθίσταται αδύνατη, με αποτέλεσμα την επέκταση των κρουσμάτων κλοπών των μεταλλικών καλυμμάτων και των διαρρήξεων των αντλιοστασίων. Η εξέλιξη αυτή δεν ήταν δυνατό να προβλεφθεί, σύμφωνα με τους κανόνες της ανθρώπινης εμπειρίας και λογικής, κατά την εκπόνηση της μελέτης, η οποία, κατά το χρόνο σύνταξής της, υπήρξε ως προς τούτο πλήρης και ακριβής. Επομένως, τα εν λόγω απρόβλεπτα περιστατικά, τα οποία ανάγονται σε χρόνο μεταγενέστερο της μελέτης και δεν οφείλονται σε υπαιτιότητα της Αναθέτουσας Αρχής, κατέστησαν αναγκαίες τις προκείμενες συμπληρωματικές εργασίες, οι οποίες νομίμως, ως εκ τούτου, ανατέθηκαν με την ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση, γ) οι ηλεκτρομηχανολογικές εργασίες, όπως βασίμως προβάλλεται, κρίνονται απολύτως απαραίτητες για την άρτια ολοκλήρωση της κατασκευής του έργου. Και τούτο, διότι, πέραν της ανάγκης αποτροπής των κρουσμάτων κλοπών υλικών, αν δεν συμπεριληφθούν στην επίμαχη συμπληρωτική σύμβαση, θα απαιτηθεί να επαναληφθούν οι ίδιες εργασίες, όπως εκσκαφές, παράλληλα κ.λπ., επιχώσεις από άλλο εργολάβο, με δυσμενείς συνέπειες για την ομαλή εξέλιξη της επίδικης εργολαβίας, η οποία έχει καθυστερήσει υπέρμετρα ενώ, αντιθέτως, με την εκτέλεση της υπό κρίση συμπληρωματικής σύμβασης, θα συνεχιστεί απρόσκοπτα, αφού χρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ 2014-2020 και, συγκεκριμένα, από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης. Ειδικότερα, ο διαχωρισμός της κατασκευής των συστημάτων παρακολούθησης από την κύρια σύμβαση θα δημιουργούσε μείζονα προβλήματα τεχνικής και οικονομικής φύσεως στην Αναθέτουσα Αρχή, καθόσον οι απαραίτητες ηλεκτρομηχανολογικές εργασίες συνεπάγονται εκτεταμένες επεμβάσεις στις κτιριακές εγκαταστάσεις και τα δίκτυα του έργου, τα δε συστήματα παρακολούθησης αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα των εν λόγω εγκαταστάσεων και ουσιαστικά ενσωματώνονται σε αυτές. Επομένως, είναι τεχνικά προσφορότερο και οικονομικότερο να λάβουν χώρα όταν το έργο είναι υπό κατασκευή και όχι μετά την ολοκλήρωσή του. Συνακολούθως, εφόσον η δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης, διαχείρισης και ασφάλειας του έργου νομίμως ανατίθεται με την ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση, νομίμως εντάσσονται στη σύμβαση αυτή και οι συναφείς μελέτες για την κατασκευή κέντρου ελέγχου για την ενοποίηση των εν λόγω επιμέρους συστημάτων παρακολούθησης – ελέγχου, διότι η απρόσκοπτη λειτουργία ενός τόσο μεγάλου έργου απαιτεί τη λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων, προκειμένου να συλλειτουργήσουν όλες οι δομές με ασφάλεια. Τούτο δε μπορεί να εξασφαλιστεί μόνο με την κατασκευή του κέντρου ελέγχου για την ενοποίηση όλων των επιμέρους συστημάτων παρακολούθησης-ελέγχου, για τις ανάγκες τροφοδοσίας του ταμιευτήρα, της μεταφοράς του νερού από τη λίμνη στα αντλιοστάσια και της διανομής του στις ζώνες άρδευσης της περιοχής, τέλος, δ) εν προκειμένω, δεν νοείται η τυχόν κάλυψη της δαπάνης αύξησης των τιμών μετασχηματιστών, αεροφυλακίων και αντλητικών συγκροτημάτων από το κονδύλι των απροβλέπτων, το οποίο ανέρχεται στο ποσό των 250.633,73 ευρώ και αντιστοιχεί σε ποσοστό 9% του υπολοίπου φυσικού αντικειμένου κατασκευής του έργου, διότι η δαπάνη των απροβλέπτων των 250.633,73 ευρώ απαιτείται για να καλύψει τις ανάγκες ή και αυξομειώσεις που θα δημιουργηθούν μέχρι την ολοκλήρωση του έργου, σε αντίθετη δε περίπτωση, ήτοι της κάλυψης της ως άνω δαπάνης από τα απρόβλεπτα,  ακύρωνεται αυτός τούτος ο σκοπός του κονδυλίου των απροβλέπτων.Αναθεωρεί την 2246/2017 απόφαση του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου.​Ανακαλεί την 367/2017 πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου&